Context
Ons zorg- en ondersteuningsaanbod in Vlaanderen is bijzonder uitgebreid en kwaliteitsvol, maar te sterk gefragmenteerd. Er bestaan teveel onafhankelijk opererende zorgverstrekkers en -instellingen. De weinige tot niet-bestaande communicatie tussen deze partijen maakt het ingewikkeld voor de PZON, minder efficiënt om zorg aan te bieden en simpelweg minder toegankelijk voor bepaalde bevolkingsgroepen: anderstaligen, laaggeschoolden en ouderen. En toch moeten hun zorg- en ondersteuningsnoden opgevangen worden.
Zo ontstond de behoefte om de eerstelijnzorg te hertekenen, door minister Jo Vandeurzen.
De uitdaging werd het beantwoorden van 2 kernvragen:
- Hoe kan er optimaal samengewerkt worden in de eerstelijnszone?
- Wat is de optimale organisatie van zorg: hoe ziet die eruit en hoe maken we ze toekomst-proof?
Wat is een eerstelijnszone?
De eerstelijnszone is een regio van 75.000 tot 125.000 inwoners (steden tot 400.000 of meer) waarbij er een netwerk samenwerkt met de PZON om te komen tot de juiste zorg en ondersteuning.
Denk aan: mutualiteiten, huisartsen, apothekers, kinesitherapeuten, maar ook aan thuiszorgdiensten, OCMW’s, psychologen, welzijnsorganisaties, vroedvrouwen enzovoort.
Er zijn veel betrokkenen. Hoe breng je alle bewuste partijen samen? Hoe zorg je ervoor dat zij betrokken zijn en deel uitmaken van een zone?
Onze aanpak
Enkele basisprincipes
-
de persoon met zorg- en ondersteuningsnood staat centraal
-
het zorgaanbod wordt geïntegreerd
Opstart
In 2017 werd een oproep gedaan door Vandeurzen om regio’s (eerstelijnszones konden intekenen) te mobiliseren om als pionier na te denken over hoe zorg in de toekomst ingericht moet worden.
Daaruit werden 2 projecten/netwerken gelanceerd (Zuid-Oost Limburg en Dender): samen nadenken over goeie samenwerking die de grenzen overstijgt/wat is de optimale samenwerking in de eerstelijnszone. Inspiratie voor beleid en werkveld.
Pioniers ontwikkelden een prototype van samenwerking in ELZ (gezamenlijk beeld schetsen van hoe wordt in de toekomst gewerkt over de organisaties heen).
- Waarom moeten we veranderen?
- Waarom bestaat dit samenwerkingsverband? Waarom bestaan we als eerstelijnszone?
- Waarvoor staan we als eerstelijnszone?
- Welke kernopdracht moeten we georganiseerd krijgen?
- Vanuit welke leidende principes zien wie iedereen binnen onze zone werken?
Methodiek
Oprichting van het veranderteam:
- Een team van 10 à 12 personen die het proces beheert.
- Zij duwen/zetten de verandering in gang. Zij delen de visie en dragen die dus uit.
- Het team bestaat uit verschillende profielen uit zorg, welzijn, sociale sector (OCMW’s), lokale besturen, zelfstandige professionals (of vertegenwoordigers ervan), mantelzorgers (of vertegenwoordigers).
- Zij denken breed na, over organisaties en sectoren heen en werken vanuit een gedeeld maatschappelijk belang. Ze zoeken naar onderlinge verbinding en hebben goesting om te veranderen. Het veranderteam staat ten dienste van het veranderforum (zie onder).
Oprichting van het veranderforum:
- Het team bestaat uit zoveel mogelijk medewerkers van de betrokken organisaties. Het is een brede groep van stakeholders.
- Het forum is bedoeld om draagvlak te creëren voor de verandering in werken en het is het beslissingsorgaan van de eerstelijnszone.
- Belanghebbenden geven feedback op de voorstellen van het veranderteam en uiten eventuele bezwaren. Dit forum bepaalt mee de inhoudelijke koers van de eerstelijnszone.
- Het forum komt om de 6 à 10 weken samen ( 4 à 5x/jaar) en koppelt terug naar het werkveld (en ook naar het veranderteam).
Opleiding van 8 transitiecoaches
- Zij leren de methodiek om veranderproces mee in goeie banen te leiden. Zij faciliteren, ondersteunen en zorgen voor verbinding tussen verschillende actoren in ELZ (inidvi, hulp- en welzijn, patiënt en mantelzorger).
- Zij wisselen info uit tussen alle actoren. Zij zijn de brug tussen zorg en welzijn.
- Zij stimuleren goesting bij de betrokkenen.
Resultaat
Praktische alle gemeenten/steden maken deel uit van een zone. In totaal zijn er zo’n 50tal zones waarin de zorg gegroepeerd is. Veel van deze zones worden momenteel nog opgeleid, zij leren van de pioniers en de transitiecoaches.
